ΕΜΠΟΛΕΜΗ ΖΩΝΗ
«Status Quo – Το Ισχύον Καθεστώς»
Περίληψη: Βηθλεέμ, ημέρες Χριστουγέννων του 2007. Ελληνορθόδοξοι μοναχοί τοποθετούν μια σκάλα για να καθαρίσουν την οροφή στο Ναό της Γεννήσεως. Ξαφνικά δέχονται την επίθεση μιας ομάδας Αρμένιων κληρικών. Οι σκούπες γίνονται όπλα σε μια άγρια μάχη ρασοφόρων, σώμα με σώμα…
Ιεροσόλυμα αρχές του Νοέμβρη 2008. Οι κάμερες των διεθνών πρακτορείων καταγράφουν παρόμοιες εικόνες βίας και αγριότητας μεταξύ ελληνορθόδοξων και αρμενίων στο Ναό της Αναστάσεως. Αφορμή και στα δύο περιστατικά: η παραβίαση του «Status Quo».
Tο MEGA παρουσιάζει το νέο ντοκιμαντέρ της «Εμπόλεμης Ζώνης» του Σωτήρη Δανέζη «Status Quo: το Ισχύον Καθεστώς».
Οι δημιουργοί της βραβευμένης σειράς του Mega, που σκηνοθετεί ο Δημήτρης Γεράρδης, ταξιδεύουν στα Ιεροσόλυμα και τη Βηθλεέμ και επιχειρούν να αναδείξουν τα πραγματικά αίτια μιας διαμάχης αιώνων μεταξύ Ελληνορθοδόξων, Αρμενίων και Καθολικών για την κυριαρχία στα πανάγια προσκυνήματα.
Στους Αγίους Τόπους, το Status Quo είναι ένα σύνολο γραπτών και άγραφων κανόνων που καθορίζουν τα δικαιώματα χρήσης στα προσκυνήματα και κατά κάποιο τρόπο τη συμπεριφορά των μοναχών από τα διάφορα χριστιανικά δόγματα. Η κατοχή των προσκυνημάτων έχει αλλάξει πολλές φορές χέρια μεταξύ των τριών κυριοτέρων χριστιανικών ομολογιών. Από τον 19ο αιώνα η κατάσταση έχει παγιωθεί στα κεκτημένα που είχαν τότε Ορθόδοξοι, Αρμένιοι και Καθολικοί. Αυτή η κατάσταση παραμένει μέχρι σήμερα, τηρείται ή γίνεται προσπάθεια να τηρηθεί με θρησκευτική ευλάβεια και μνημονεύεται απ’ όλους ως το «ισχύον καθεστώς». Η παραμικρή παραβίασή του θεωρείται ως προσπάθεια ανατροπής του «status quo» και αν η διαφορά δεν επιλυθεί με το διάλογο, οι μοναχοί δε διστάζουν να έρθουν στα χέρια.
«Είμαστε πάντοτε έτοιμοι, να προστατεύσουμε τα δικαιώματά μας. Ακόμη κι αν υποχρεωθούμε να κάνουμε χρήση βίας», λέει αποφασιστικά ο Αρμένιος ιερέας Κοριούν Μπαγκτασαριάν. «Το προσκυνηματικό καθεστώς είναι ασφαλιστική δικλείδα. Εάν δεν τηρηθεί, τότε έχουμε το χάος…», υποστηρίζει ο αρχιγραμματέας και βιβλιοθηκάριος του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων Αρχιεπίσκοπος Κωνσταντίνης, Αρίσταρχος.
Οι δύο κληρικοί ήταν ανάμεσα στους πρωταγωνιστές των επεισοδίων το Νοέμβρη του 2008, στο Ναό της Αναστάσεως. ‘Ολα ξεκίνησαν όταν οι Αρμένιοι έφραξαν με τα σώματά τους την είσοδο στον Πανάγιο Τάφο κατά τη διάρκεια της λιτανείας του Τιμίου Σταυρού. Οι ορθόδοξοι υποστήριξαν ότι την ώρα εκείνη έπρεπε να βρίσκεται εντός του Παναγίου Τάφου ένας ‘Ελληνας μοναχός. Η κίνηση των Αρμενίων να εμποδίσουν την είσοδό του, θεωρήθηκε ως παραβίαση του «Status Quo» και casus belli.
«Κάποιος ήρθε από πίσω, με χτύπησε, έσπασε το κρύσταλλο των γυαλιών μου και με τραυμάτισε», θυμάται ο νεαρός πατέρας Σεραφείμ που κρύβει το μαυρισμένο μάτι του από τα άγρια επεισόδια μεταξύ ρασοφόρων. «Ο μοναχός δεν πρέπει ποτέ να μάχεται ούτε πρέπει να απλώνει χέρι σε οποιονδήποτε», λέει ο αγιοταφίτης μοναχός και συμπληρώνει, «τα πανάγια προσκυνήματα είναι μεγάλη παρακαταθήκη για το γένος μας, για τη ρωμιοσύνη, για την ορθοδοξία και επειδή πολλές φορές, επενέβησαν και άλλοι παράγοντες διπλωματικοί, πολιτικοί και στρατιωτικοί και προσπάθησαν να αφαιρέσουν αυτά τα προνόμια από την Ορθοδοξία, χρειάστηκε οι αγιοταφίτες να αναλάβουμε ένα ρόλο διπλωμάτη και αν το καλέσουν οι περιστάσεις καμιά φορά να έρθουμε και στα χέρια».
Ενδεικτικό της μακραίωνης αντιπαράθεσης μεταξύ των δογμάτων είναι το σκηνικό που εκτυλίσσεται κάθε ξημέρωμα και κάθε βράδυ στην είσοδο του Ναού της Αναστάσεως. ‘Ενας μουσουλμάνος που θεωρείται ουδέτερος από τους χριστιανούς, ανοίγει και κλείνει την μεγάλη ξύλινη πόρτα διατηρώντας μια οικογενειακή παράδοση 14 αιώνων. ‘Ετσι ακριβώς όπως ορίζει το «status quo»… «’Εχουν προσπαθήσει να βρουν ένα modus Vivendi, έναν τρόπο συνύπαρξης, οι διάφορες παραδόσεις άλλες και αυτός ο τρόπος συνύπαρξης έχει πάρει έναν νομικίστικο, χαρακτήρα, έχει κωδικοποιηθεί, έως εκεί εσείς ή τότε εσείς, μετά εμείς…Νομίζω ότι στις πνευματικές παραδόσεις ο νομικισμός είναι θάνατος», επισημαίνει ο καθηγητής φιλοσοφίας Χρήστος Γιανναράς. Οι εικόνες από το Ναό της Βηθλέεμ τον Δεκέμβρη του 2007 και οι συμπλοκές στο Ναό της Αναστάσεως τον Νοέμβρη του 2008 έκαναν το γύρο του κόσμου. Πολλοί αναρωτήθηκαν τότε, τι σχέση μπορεί να έχει το μήνυμα αγάπης του Ιησού με τη βία μεταξύ ρασοφόρων; Πως συνάδει με τη χριστιανική διδασκαλία μια διαμάχη ως τα όρια της χειροδικίας και πέρα από αυτά; Μπορεί να μιλά κανείς για «ιδιοκτησιακό καθεστώς» ή για δικαιώματα φύλαξης και χρήσης στη φάτνη της Γέννησης, στον Γολγοθά και τον Τάφο του Ιησού; «Δεν μας αρέσει ιδιαίτερα μέσα σε ιερούς χώρους, όπως ο Πανάγιος Τάφος να τσακωνόμαστε, ούτε θέλουμε να κάνουμε τους γκάνγκστερ, ούτε θέλουμε αύριο μεθαύριο να μάθουμε καράτε για να μπορούμε να αμυνθούμε στους Αρμενίους. Κρατήσαμε αυτά τα προσκυνήματα 2000 χρόνια, θα είναι παράλογο σήμερα να χάσουμε τα πάντα», λέει χαμογελώντας ο Αρχιμανδρίτης Αρτέμιος που και φέτος, τις ημέρες των Χριστουγέννων φοβάται ότι τα περσινά επεισόδια στη Βηθλεέμ θα επαναληφθούν…
ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ
Σκηνοθεσία: Δημήτρης Γεράρδης
Σενάριο-‘Ερευνα: Σωτήρης Δανέζης
Οργ. Αποστολής-‘Ερευνα-Συνεντεύξεις: Κώστας Καλλέργης
Συντονισμός οργάνωση παραγωγής: Ιωάννα Λουλούδη
Πρωτότυπη μουσική: Γιώργος Μαγουλάς
Μοντάζ: Κώστας Χριστακόπουλος, Αλέξανδρος Κωνστάντης
Γραφικά: Αλέξανδρος Παπαϊωάννου
