Η Καθαρά Δευτέρα σηματοδοτεί την έναρξη της Σαρακοστής και παράλληλα το τέλος της Αποκριάς.
Πήρε την ονομασία της από τους χριστιανούς, γιατί με την έναρξη της νηστείας καθαρίζονται πνευματικά και σωματικά και η νηστεία διαρκεί 40 μέρες όσες ήταν και οι μέρες νηστείας του Χριστού στην έρημο.
Την Καθαρά Δευτέρα συνηθίζεται να τρώμε λαγάνα, ταραμά και άλλα νηστίσιμα φαγώσιμα, κυρίως λαχανικά όπως και φασολάδα χωρίς λάδι. Επίσης συνηθίζεται το πέταγμα του χαρταετού.
Η Καθαρά Δευτέρα εορτάζεται 48 ημέρες πριν την Κυριακή της Ανάστασης του Χριστού, το χριστιανικό Πάσχα.
Από παλιά η Καθαρά Δευτέρα πέρασε στη συνείδηση του λαού σαν μέρα καθαρμού. Το πέταγμα του χαρταετού είναι ένα έθιμο μεταγενέστερο. Κούλουμα ονομάζεται η «καθαροδευτεριάτικη» έξοδος στην εξοχή και το πέταγμα του αετού.
Σε όλη την Ελλάδα οι κάτοικοι υποδέχονται τη Σαρακοστή με τα δικά τους ξεχωριστά έθιμα, σε όλη σχεδόν την Ελλάδα το χορευτικό δρώμενο το λεγόμενο γαϊτανάκι, έθιμο που έφεραν μαζί τους οι πρόσφυγες της Μικράς Ασίας ξεσηκώνει μικρούς και μεγάλους. Ο βλάχικος γάμος της Θήβας, πανάρχαιο έθιμο που πραγματοποιείται παραδοσιακά με το ξύρισμα του γαμπρού και το στόλισμα της νύφης, η οποία στην πραγματικότητα είναι άνδρας.
Το έθιμο του Αγά, με ρίζες στην τουρκοκρατία αναβιώνει στα Μεστά και στους Ολύμπους της Χίου. Ο αγάς αυστηρός δικαστής δικάζει και καταδικάζει με χιούμορ και πειράγματα τους θεατές του εθίμου. Στην Αλεξανδρούπολη ένας κάτοικος βιάζεται σε μπέη και περιδιαβαίνει την πόλη μοιράζοντας ευχές για το καλό.
Σε πολλά χωριά της Κέρκυρας αναβιώνει ως παραδοσιακός χορός των παπάδων. Το χορό σέρνουν πρώτοι οι παπάδες και ακολουθούν οι γέροντες του χωριού.
Το έθιμο του αλευρομουτζουρώματος το συναντάμε στο Γαλαξίδι, με τους καρναβαλιστές να χορεύουν αλευρομένοι και μουτζουρομένοι, ενώ του Κουτρούλη ο γάμος στη Μεθώνη είναι η αναβίωση ενός πραγματικού γάμου που άφησε εποχή κατά το 14ο αιώνα και συντελείται κάθε Καθαρά Δευτέρα με έντονη σατιρική διάθεση και πειράγματα για τη νύφη.
