Ο τελευταίος των μεγάλων Ελλήνων συνθετών, Γιάννης Μαρκόπουλος, έφυγε από τη ζωή αφήνοντας παρακαταθήκη ένα πολύ σπουδαίο έργο.
Δεκάδες συνθέσεις του τραγουδήθηκαν από σημαντικούς καλλιτέχνες, όμως ένα είναι το τραγούδι που παραμένει διαχρονικό, όχι μόνο για το ύφος του ή για την σπουδαία φωνή του Νίκου Ξυλούρη, αλλά και για τους στίχους του.
Οι μυστικοί κωδικοί του «Ζαβαρακατρανέμια»
Πρόκειται για το «Ζαβαρακατρανέμια», ένα τραγούδι που έγραψε ο Γιάννης Μαρκόπουλος και που εντάχθηκε στο δίσκο «Επιχείρισις Απόλλων» μέσα στη Χούντα, το 1968.
«Επιχείρησις Απόλλων», Έλενα Ναθαναήλ, Τόμας Φριτς. «Ζαβαρακατρανέμια» ερμηνεύει με τη φωνή του ο Γιάννης Μαρκόπουλος. Οι στίχοι συνθηματικοί.
Την εποχή της δικτατορίας όταν και γράφτηκε, οι τραγουδοποιοί δεν μπορούσαν να εκφράζονται ελεύθερα.
Ο Γιάννης Μαρκόπουλος βρήκε όμως έναν δικό του τρόπο να περάσει τα μηνύματα που ήθελε μέσα από το τραγούδι που έγινε σύμβολο.
– Ζάβαρα κάτρα νέμια = Λάβαρα Μαύρα Ανέμισαν
– Ίλεος Ίλεος = Έλεος, Έλεος
– Λάμα Λάμα Νάμα Νάμα Νέμια = Το μαχαίρι, το μαχαίρι μάνα μάνα Ανέμισαν
Αργότερα, η καθηλωτική φωνή του Νίκου Ξυλούρη θα κάνει τους Έλληνες να τραγουδήσουν μαζί «Ζαβαρακατρανέμια», το οποίο τραγουδήθηκε ακόμη και από τα χείλη του Τζον Λένον.
«Τα λόγια & τα χρόνια»
Λίγες ήμερες πριν τα γεγονότα στο Πολυτεχνείο, ο Γιάννης Μαρκόπουλος ηχογράφησε τον δίσκο «Θητεία».
Σε αυτόν, ο πρωτοεμφανιζόμενος Χαράλαμπος Γαργανουράκης τραγουδάει «Τα Λόγια και τα Χρόνια» σε στίχους Μάνου Ελευθερίου.
Ο σκυφτός κιθαρίστας που τον συνοδεύει είναι ο Παύλος Σιδηρόπουλος.
Με την πτώση της Χούντας, με μια αλλαγή των στίχων της 3ης στροφής, το τραγούδι ακουγόταν σαν να είχε γραφτεί ειδικά για τα γεγονότα του Πολυτεχνείου, προκαλώντας ρίγη συγκίνησης.
«Η μοίρα κι ο καιρός το ‘χαν ορίσει,
Παρασκευή το βράδυ στις 9 (στον κόσμο αυτό να ρίξω πετονιά),
κι η νύχτα χίλια χρόνια να γυρίσει.
Στο τέλος της γιορτής να τραγουδήσει,
Παρασκευή το βράδυ του φονιά (αυτός που δεν εγνώρισε γενιά),
και του λαού την πόρτα να χτυπήσει».
Πολλοί πίστεψαν ότι το τραγούδι έχει γραφτεί μετά το Πολυτεχνείο. Η ηχογράφηση του τραγουδιού ξεκίνησε τον Νοέμβριο του 1973, ενώ ο δίσκος κυκλοφόρησε στις αρχές του 1974.
Μετά την πτώση της Χούντας, το καλοκαίρι της ίδιας χρονιάς, κάποιοι στίχοι του τραγουδιού, που είχαν τροποποιηθεί λόγω της λογοκρισίας, αποκαταστάθηκαν στην αρχική τους μορφή.
Η μουσική για το BBC
Πριν από 47 χρόνια, ο Έλληνας δημιουργός έγινε παγκοσμίως γνωστός, χάρη στη μουσική που έγραψε για μια σειρά του βρετανικού τηλεοπτικού σταθμού BBC με τίτλο: «Who pays the Ferryman» (Ποιος πληρώνει τον βαρκάρη), σε αυτό το ταξίδι στον Αχέροντα για τον Κάτω Κόσμο.
Στη σειρά, ένας Άγγλος επιχειρηματίας που πολέμησε με την Ελληνική Αντίσταση στη μάχη της Κρήτης, τριάντα χρόνια μετά, έχοντας χάσει την επιχείρησή του και τη γυναίκα του, αποφασίζει να επιστρέψει στην Κρήτη.
Θέατρο, τηλεόραση, κινηματογράφος, όπως «Μικρές Αφροδίτες» του Νίκου Κούνδουρου. «Χρώματα και αρώματα» θα τραγουδήσει και ο Τζίμης Πανούσης αρκετά χρόνια μετά.
«Πέρα από τη Θάλασσα» θα ερμηνεύσει ο Παύλος Παυλίδης, κάτι που ήταν επιθυμία του ίδιου του συνθέτη, όπως τη μετέφερε η κόρη του Λένγκα.
